Birçok öğrenci ve velimizin bildiği gibi bu günlerde öğrenci ve velilerimiz ile kariyer görüşmeleri yapıyorum. Son birkaç günde birçok öğrencinin Kanada’da bilgisayar mühendisliği ile ilgilendiğini fark ettim ve bu konuda bir bilgilendirme yazısı yazmaya karar verdim. Bu yazının Kanada’da başka bölümlerde okumak isteyen öğrencilerin de işine yarayacağını düşünüyorum. Ayrıca Kanada ile ilgilenmeyen öğrencilerin de yazıdaki bakış açısını değerli bulacağını ümit ediyorum.
Önce şunu söyleyeyim: bu yazıda verilen bilgilere ulaşmak hiç kolay değil. Üniversitelerin siteleri farklı şekillerde yapılandırılmış ve bazılarında uluslararası öğrenciler için gerekli bilgilere ulaşmak nispeten kolay iken bazıları için epey uğraşmak gerekiyor. Ayrıca internetten yapılan araştırmalar her zaman doğru sonuçları vermeyebiliyor. ChatGPT’nin de bu alanda epey yetersiz kaldığını belirtmem gerek. Aşağıda göreceğiniz veriler bizim ulaşabildiğimiz en iyi veriler. Fakat karar vermeden önce mutlaka kritik verilerin kontrol edilmesi kıymetli.
Kanada’daki 100’un üzerinde üniversite arasında “Computer Engineering” veya “Computer Science” programı olan üniversite sayısı 50. Bu üniversitelerin bir kısmında bu program mühendislik fakültesinde bulunur iken, bazılarında ise mühendislik fakültesi yok ve bu program Fen fakültesinde bulunuyor. Ben Mühendislik fakültesi olan bir üniversiteyi tercih ederdim çünkü mühendislik fakültesi olan okullarda hem seçmeli ders hem de yatay geçiş olanakları daha yüksek. Ayrıca birçok akademisyenin fen fakültesi yerine mühendislik fakültesi olan bir okulda çalışmayı tercih edeceğini düşünüyorum. Yani mühendislik fakültesi olan okulların akademisyen kalitesinin daha yüksek olması olası. Öte yandan mühendislik fakültelerindeki programların ücretleri daha yüksek.
Aşağıdaki tabloda, 50 Kanada üniversitesinin bulundukları eyalet, kuruluş yılları, toplam tam zamanlı öğrenci sayıları, üniversitenin Times Higher Education sıralaması, bilgisayar bölümünün QS alan sıralaması ve ücreti bulunuyor. Ücretin alındığı linkleri (teyit edebilmeniz için) ikinci bir tabloda veriyorum. Lisemizde eğitim dili İngilizce olduğundan Fransızca eğitim veren üniversiteleri bu tabloya dahil etmedim. Tablodaki bilgileri açıklamak isterim.
Eyalet bilgisi
Üniversitenin bulunduğu eyalet bilgisinin iki önemi var: 1) ulaşım kolaylığı, 2) yaşam maliyeti. Örneğin ofisimizin de bulunduğu Ontario’daki Toronto’ya İstanbul’dan tek uçak ile gitmek mümkün iken, benim 20 yılımı geçirdiğim Alberta’daki Edmonton şehrine gidebilmek için 4 saatlik ikinci bir uçuş gerekir. Öte yandan Toronto’da yaşam maliyeti Edmonton’un %27 kadar üzerindedir. Bu farkın temel nedeni kiralardaki fark ile eyalet vergilerindeki farklardır. Bu çalışmanın şehir bazında yapılması gerekir, fakat ortalama olarak en pahalı eyaletler British Columbia ile Ontario’dur. En ucuz eyaletler ise Atlantik Kanada eyaletleri (Nova Scotia, New Brunswick ve PEI) ile orta Kanada eyaletleridir (Saskatchewan ve Manitoba).
Kuruluş yılı
Kanada’da pek yeni üniversite yoktur. Fakat üniversite ne kadar eski ise o kadar köklü ve oturmuş olduğu düşünülebilir. En eski üniversiteler ilk yerleşilen bölgelerde (yani Doğuda) bulunur, Batı üniversiteleri ise 1900’lu yılların başlarında kurulmuşlardır. 1960’lardan sonra belirlenen ihtiyaçlar doğrultusunda tek tük üniversite kurulmuştur. Tüm Kanada üniversiteleri kuruluş dönemini tamamlamışlardır, fakat 100-200 yıllık olanların kendi kültürlerini (ve mezun gruplarını) oluşturmuş olduklarını söyleyebiliriz.
Öğrenci Sayıları
TZ Lisans sütununda, okula kayıtlı olan tam zamanlı öğrenci sayısını, TZ yüksek sütununda ise kayıtlı yüksek lisans ve doktora öğrencisi sayısını bulacaksınız. Bu sayılar günden güne değiştiğinden ancak genel bir fikir vermek açısından önemlidir. Öğrenci sayısı yüksek üniversiteler daha köklü, daha popüler ve araştırmaya daha yönelik üniversitelerdir. Küçük üniversiteler ise genellikle yerel ihtiyaçlara cevap veren eğitim kurumlardır. Okuldaki yüksek lisans öğrencisi sayısı okulun ne kadar araştırmaya önem verdiğini gösterir. En yüksek ücretli akademisyenler (bu tabii en iyi öğretmenler oldukları anlamına gelmez) bu okullardadırlar. Öğrencinin lisans eğitimi sırasında araştırma projelerine katılma ihtimali bu okullarda daha yüksektir. Yüksek lisans ve doktora düşünen öğrenciler bu okullarda daha iyi yönlendirilirler. Öte yandan yüksek lisans programı olmayan okullar eğitime ağırlık verirler ve mesleğe yönelik lisans eğitimi için gayet (hatta belki daha) uygundurlar.
Sıralamalar
Tabloda iki ayrı sıralamaya yer verdik: Times Higher Education’un üniversite sıralaması ile QS’in bilgisayar bilimi alanındaki alan sıralaması. Bu sıralamalar oldukça tartışmalıdır fakat üniversitelerin popülaritesi ve dünyadaki prestiji konusunda değerli bir fikir verirler. Araştırmaya önem vermeyen okulların bu sıralamalarda yukarılara çıkması pek mümkün değildir. Karşılaştırma yapabilmeniz için şu kadarını söyleyeyim: THE 2025 sıralamasında en yüksek sıralamaya sahip olan Türk üniversiteleri 354. sıradaki Sabancı, 372. sıradaki Koç ve 386. sıradaki ODTÜ idiler. İlk 500’de sadece 3, ilk 1000’de ise 12 üniversitemiz bulunmakta idi. En iyi üniversitelerimizden olan İTÜ 503. sırada, Boğaziçi 612. sırada, Bilkent ise 717. sırada idiler. Bu konuda yazdığım yazılara blogumdan ulaşabilirsiniz (örnek: https://erhanerkut.com/analiz/2023-the-siralamalarinda-universitelerimiz/)
Ücretler
Bu sütundaki verilen üniversitelerin sitelerinden çektiğimiz verilerdir. Sadece eğitim ücretini gösterir. Bunun yanında (pek yüksek olmayan) ek bazı harçlar (kayıt harcı, spor harcı, teknoloji harcı gibi) da bulunur. Bu ücretleri değerlendirirken üniversitenin bulunduğu şehrin yaşam maliyetini de göz önünde bulundurmak gerekir. Örneğin Vancouver’deki yaşam masrafları Montreal’dekilerin %45 kadar üzerindedir.
Tablo: Veriler
Karar verirken…
Gördüğünüz gibi üniversitenin ücreti ile öğrenci sayısı ve sıralamalardaki yeri arasında güçlü sayılabilecek bir ilişki var. Ülkenin en köklü üniversitelerinden olan Toronto’da 90.000 civarında öğrenci var ve bu okul Times Higher Education sıralamalarında genellikle ilk 20’de, bilgisayar bölümü ise dünyada 12. sırada. Dolayısıyla “parası önemli değil, en iyisi olsun” diyen aileler için doğru seçim olabilir. Şahsen ben bu tercihi yapmadım. Peki başka mantıklı tercihler var mı?
Bence çok var.
- Waterloo üniversitesinin bu alanda en pahalı üniversite olması sizlere şaşırtıcı gelebilir. Fakat bu üniversitenin bilgisayar bölümü dünyaca meşhurdur. 1960 – 1980 arasında dünyadaki tüm üniversitelerde programlama öğretmek için kullanılan WATFIV (Waterloo Fortran IV) derleyicisi bu üniversitede üretilmiştir. Uzun yıllar boyunca Microsoft bu bölümün tüm mezunlarını ise almıştır. Ayrıca bu bölümde “Co-op” sistemi uygulanmaktadır ve öğrenci 4 ay okula gidip 4 ay ücretli olarak çalışmaktadır. Bu en az 4 dönem tekrarlanmakta ve öğrenci dönemde 10.000 ila 20.000 dolar kazanabilmektedir. Böylece hem çok değerli deneyimler edilmekte ve okul masrafının bir bölümü çıkarılmaktadır. Dolayısıyla ülkede girilmesi en zor program budur. “Para önemli değil en iyisi olsun” diyecek aileler için Toronto’dan daha iyi bir alternatif olabilir. (Bilgisayar’ın 73.000 dolar olduğu bu okulda diğer bölümler epey daha ekonomiktir. Örneğin işletme 61.000, coğrafya ise 51.000 dolardır.)
- Ücretini fazla yüksek tuttuğunu düşündüğüm bir okul McMaster. Hem sıralaması hem konumu düşünüldüğünde bu okulun Toronto ile aynı fiyat olmasını ve McGill’den pahalı olmasını açıklamak zor. Saskatchewan için de benzer düşünüyorum.
- Kızlarımın tercihi olan University of Alberta da ilginç bir alternatif! Üniversite ve alan sıralamalarında ilk 100’ü ucu ucuna kaçıran bu okulun ücreti Toronto’nun üçte ikisi. Yaşam maliyetini de hesaba kattığınızda fiyat-performans açısından bence daha önde olan bir okul.
- Toronto şehrinde bir üniversite isterseniz hem York hem de Toronto Metropolition gayet iyi üniversiteler ve neredeyse Toronto’nun yarı fiyatına! York üniversitesi THE’de ilk 500’de, alan sıralamasında ilk 400’de ve Türkiye’deki prestijli vakıf üniversitelerinin hepsinden daha ucuz. Şehrin göbeğindeki Toronto Metropolitan (eski Ryerson University) daha da ekonomik.
- Batı kıyısını tercih edecekseniz, üniversitelerimizin tümünden daha iyi bir sıralamaya sahip olan Victoria’nın ücreti 45.000 dolar, Simon Fraser ise 40.000.
- Montreal şehrinde ve alan sıralamalarında ilk 300’de bulunan Concordia 36.000 ile ilginç bir değer teklifi oluşturmuş.
- Yaşam maliyeti düşük olan ve THE ilk 500’de bulunan Manitoba’nın ücreti ise 26.000.
- İlk 600-800 arasında olan Memorial University of Newfoundland ve Windsor’un ücretlerinin sadece 22.000 ve 19.000 Kanada doları olduğunu görüyoruz.
- Çok ilginç bulduğum bir ücret de 2009’da kolejden üniversiteye dönmüş olan MacEwan Üniversitesi. Edmonton şehir merkezinde olan bu üniversite sadece 15.000 dolar. Üniversitenin ilk iki yılını burada okuyup, son iki yıl için aynı şehirde bulunan Alberta Üniversitesi’ne geçmek bence çok iyi bir fikir. Alberta’ya 4 yıl boyunca 48.000 dolar vermek yerine ilk iki yıl 15.000 dolar verip sonunda Alberta diplomasına üçte iki maliyet ile ulaşmak mümkün. (En iyi öğrencilerimden birisi bunu yapmıştı ve MacEwan’daki hocaların öğretmen olarak daha iyi olduğunu söylemişti.)
Özetle, bilinçli aileler için Kanada’da en prestijli olduğu düşünülen okulların yarı fiyatına, hatta üçte biri fiyatına kaliteli okullar bulmak mümkün. Ev ödevini yapanlar için güzel fırsatlar var.
Unutulmaması gereken bir konu: dünya sıralamasındaki yerleri ne olursa olsun yukarıdaki listede bulunan tüm üniversiteler devlet üniversitesi ve belirli akademik standartların üzerindeler. Ülkemizde üniversiteler arasındaki devasa farklar Kanada’da bulunmuyor. Ülkemizin yükseköğrenim tuzakları olan yeni kurulan donanımsız devlet üniversitesi ve ticari amaçlara hizmet eden sözde vakıf üniversitesi kavramları Kanada’da yok. Büyüklük, bütçe ve konum itibarı ile öğrencilere sağladıkları olanaklar farklı olsa da Kanada üniversiteleri eğitim kalitesi açısından güvenilir kurumlar.
İstanbul’daki en prestijli Türk vakıf üniversiteleri olan Koç ve Sabancı’nın 2025 ücretlerinin 60.000 Kanada doları civarında olmasını bekliyorum. İstanbul’daki yaşam maliyetlerini de göz önünde tutarsak, Kanada’danın birçok üniversitesinde kaliteli yükseköğrenime daha ekonomik şartlarla ulaşılabileceğini görürüz. Ayrıca Kanada’da üniversiteyi bitiren her mezuna 3 yıl çalışma izni verildiğini de göz önünde tutmakta yarar var. Bence Kanada’da üniversite öğrencinin geleceği için iyi bir yatırım.
Tablo: Ücret verilerine ulaştığımız bağlantılar
| Acadia University | https://www2.acadiau.ca/student-services/student-accounts/tuition-fees.html |
| Algoma University | https://algomau.ca/students/student-accounts/tuition-residence-fees/?utm_source=chatgpt.com |
| Bishop’s University | https://www.ubishops.ca/future-students/fees-and-funding/tuition-and-fees/ |
| Brandon University | https://www.brandonu.ca/registration/files/2024-25-Undergraduate-International-Tuition-Table.pdf |
| Brock University | https://brocku.ca/safa/undergraduate-fees-estimator/ |
| Cape Breton University | https://www.cbu.ca/current-students/student-finance-hub/tuition-and-fees/ |
| Carleton University | https://carleton.ca/studentaccounts/tuition-fees/fw-ug/f24w25-ug-international/ |
| Concordia University | https://www.concordia.ca/students/financial/tuition-fees/rates/undergrad.html |
| Dalhousie University | https://www.dal.ca/admissions/money_matters/tuition_payments/fee_calculator.html |
| Kwantlen Polytechnic University | https://www.kpu.ca/tuition-estimator |
| Lakehead University | https://www.lakeheadu.ca/international/future/dates-and-fees/cost-calculator |
| Laurentian University | https://laurentian.ca/fees-financing/international |
| MacEwan University | https://www.macewan.ca/apply-enrol/fees-finances/tuition-fees-payment/intl-estimate/ |
| McGill University | https://www.mcgill.ca/student-accounts/tuition-charges/fallwinter-term-tuition-and-fees/undergraduate-fees |
| McMaster University | https://future.mcmaster.ca/cost-estimator/ |
| Memorial Uni. of Newfoundland | https://www.mun.ca/undergrad/money-matters/ |
| Mount Allison University | https://www.mta.ca/current-students/student-finances/tuition-fees-and-payments |
| Mount Royal University | https://www.mtroyal.ca/Admission/FinancingYourEducation/StudentBudgetEstimator/index.htm |
| Mount Saint Vincent University | https://www.msvu.ca/future-students/money-matters/tuition-fees/ |
| Nipissing University | https://www.nipissingu.ca/departments/student-financial-services/fees-and-payments/international-tuition-fees |
| Ontario Tech University | https://registrar.ontariotechu.ca/fees-and-payment/tuition-and-fees/tuition-calculator-app/ |
| Queen’s University at Kingston | https://www.queensu.ca/registrar/tuition-fees/undergraduate# |
| Saint Francis Xavier University | https://www.stfx.ca/student-accounts |
| Saint Mary’s University | https://www.smu.ca/academics/undergraduate-tuition-and-fees.html#d.en.386538 |
| Simon Fraser University | https://www.sfu.ca/students/mysfuplan/financial-planning.html#calculator |
| Thompson Rivers University | https://www.tru.ca/truworld/future-students/fees.html |
| Toronto Metropolitan Uni. | https://www.torontomu.ca/international/admissions/paying-for-your-education/tuition-fees/ |
| Trent University | https://www.trentu.ca/futurestudents/scholarships-tuition/international-tuition |
| University of Alberta | https://costcalculator.registrar.ualberta.ca/costcalculator/ |
| University of British Columbia | https://you.ubc.ca/financial-planning/cost/#component-4 |
| University of Calgary | https://www.ucalgary.ca/registrar/finances/tuition-and-fees |
| University of Guelph | https://www.uoguelph.ca/registrar/studentfinance/fees/f24-w25-ug-gu-int-ft |
| University of Lethbridge | https://www.ulethbridge.ca/future-student/undergraduate-tuition-fees |
| University of Manitoba | https://umanitoba.ca/explore/student-experience/tuition-and-financial-supports |
| University of New Brunswick | https://www.unb.ca/finance/_assets/documents/financial-services/fredericton-tuition/undergrad/fred_ug_eng_ft.pdf |
| Uni. of Northern British Columbia | https://www.unbc.ca/finance/accounts-receivable/fees-unbc#2024-25-undergraduate-student-tuition-and-fees |
| University of Ottawa | https://www.uottawa.ca/study/fees-financial-support/university-fees/tuition-international |
| Uni. of Prince Edward Island | https://www.upei.ca/programs/computer-science#section21241 |
| University of Regina | https://www.uregina.ca/admissions/calculator.html |
| University of Saskatchewan | https://phpapps1.usask.ca/financial-planning-estimator/ |
| University of the Fraser Valley | https://international.ufv.ca/future-students/tuition-scholarships-jobs/tuition-fees-future-students/ |
| University of Toronto | https://planningandbudget.utoronto.ca/tuition-fee-lookup-tool/ |
| University of Victoria | https://www.uvic.ca/undergraduate/finances/tuition-costs/tuition-fee-estimate.php?residency=I&level=UG&program=6 |
| University of Waterloo | https://uwaterloo.ca/forms/finance/student-fee-estimator |
| University of Windsor | https://www.uwindsor.ca/finance/fee-estimator |
| University of Winnipeg | https://www.uwinnipeg.ca/fees/tuition.html#tuition-fees |
| Vancouver Island University | https://www.viu.ca/admissions/international/cost-calculator |
| Western University | https://registrar.uwo.ca/student_finances/fees_refunds/tuition_fee_estimator.html |
| Wilfrid Laurier University | https://www.wlu.ca/future-students/undergraduate/applicants/international/tuition-and-finances.html |
| York University | https://futurestudents.yorku.ca/financing-your-degree/tuition-fees |